Noorderlijker kan de boerderij uit 1860, met een mooi rieten dak, bijna niet staan. De wind jaagt er van vier richtingen omheen, de turbines van de Eemshaven staan op loopafstand. De rechte lijn, enkele kilometers verderop is de dijk die land en wad scheidt. Een hectare zeeklei kost hier ruim €100.000.-. Deze polders zijn het terroir van de pootaardappel- en suikerbietboeren. De akkers zijn doodgespoten en bergen bieten wachten op vervoer naar de suikerfabriek in Hoogkerk. Hier wordt groot geld verdiend.
Maar de kleine boerderij met 150 Bonte Bentheimers en 200 kippen houdt zich niet aan de regel van de intensieve grootschaligheid. Van de 3250 varkenshouders in Nederland is er maar handvol dat van Varkens in Nood vijf sterren heeft gekregen. En ‘Vof Waddenvarkens’, van Edwin Spa (52) en Petra de Bruin (46), vlak boven Uithuizermeeden, is er één van.
Rond 2010 werd Edwin geconfronteerd met de vraag: hoe nu verder? Ontevreden, inclusief burn out klachten, met een veeleisende baan bij houthandel Jongeneel moest het roer om. Hij had de landbouwschool in Drachten gedaan en tijdens een stage bij een reguliere varkensboer gezien hoe het niet moest: varkens die nooit buiten kwamen, in het donker op roostervloeren staan, in de amoniakstank van de eigen mest en die onheilspellend veel lawaai maakten als het licht even aanging als er gevoerd werd. In 2011, na een mislukte re-integratie, kocht hij vier varkens om aan de kinderen te laten zien waar vlees vandaan komt en hoe je goed met dieren om kan gaan. Passanten en buren reageerden positief en de varkens waren al twee keer verkocht voordat ze geslacht waren. Daarna kwamen de jaren van langzaam leren hoe je met meer varkens om moet gaan en hoe je daar een boterham aan kan verdienen. Er worden nu drie varkens per week geslacht in Groningen, de transporttijd is daardoor ultra kort, en sinds vier jaar wordt er in Uithuizermeeden in de eigen Waddenslager-winkel het vlees verkocht en, al tien jaar, ook op de vrijdagmarkt in de stad Groningen. De inkomsten moeten even niet gedeeld worden door het aantal werkuren, maar Edwin vaart er wel bij. De varkens lopen het hele jaar door buiten, krijgen voedzaam bierborstel van de Baxbrouwerij en krachtvoer, zonder soja, van een eigen samenstelling. De biggen worden pas geslacht na iets meer dan een jaar (gangbaar vijf maand), de zeugen werpen een à twee keer jongen. Geen beest is vastgebonden of gestrest. De dierenarts komt zelden langs. Het is een plek om trots op te zijn.
Het Nieuwe Weg Natuurfonds geeft Edwin en Petra €250.- om wat extra te doen voor de biodiversiteit. Hetzij bomen en struiken planten voor de varkens, een bijenkast plaatsen of vogelkastjes ophangen. En indirect natuurlijk als dank voor het prachtige pionierswerk van beiden.
DOSSIER: het Varken Gangbaar Waddenvarkens
Aantal varkens in Nederland (2022): 11.3 miljoen bio: 116.000
Aantal varkens op jaarbasis: 20 à 30 miljoen
Aantal varkensbedrijven (2022): 3273 Totaal bio: 211
Aantal varkens per bedrijf: 3400 150
Aantal biggen per moedervarken (zeug):15 10
Aantal keren werpen per jaar: 2 -2.5 keer 1 à 2 keer
Maximale leeftijd zeug: 2 jaar 8 jaar
Wild varken: 15 jaar of langer
Speentijd bij zeug: 3 weken 3 à 4 maanden
Zeug met speenvarkens: geklemd in kooi vrij
Opfoktijd vleesvarken (tot 90 à 100 kg): 5 maand ruim een jaar (130 kg)
(Binnen)ruimte 10 biggen: 8 m2 Bio: 13 tot 15 m2
Verlichting: minimaal 8 uur/dag
Uitloopruimte buiten: niet verplicht Bio: verplicht
Extra weidegang: niet verplicht hele jaar door
Couperen staart: is toegestaan Bio: niet toegestaan
Castreren beertjes: is toegestaan toegepast
Transport: kan zeer lang zijn max 30 minuten
Varkenshandel
Export: driekwart van productie
Onder ander naar China: 59.000 ton
Waarde: 2.6 miljard euro
Consumptie vlees
Per jaar per Nederlander incl. bot (2022) 75 kg
Waarvan varkensvlees 36 kg (48%)