Het is kinderen verboden om snoepjes van vreemden aan te nemen, maar volwassenen worden volgepropt met toverballen, voor de verkiezingen. Mag dat zo maar?
In een interview met Yvonne Hofs (Volkskrant, 21 januari 2023) zegt Carolien van der Plas dat het helemaal niet slecht gaat met de natuur: er verdwijnen soorten, er komen soorten bij en: ‘De natuur staat niet op instorten. Ook op landbouwgrond is natuur. Ook op boerderijen zijn insecten. Ik was gisteren in een boerenstal die tjokvol met vogels zat. Tjokvol.’
De laatste opmerking doet de deur dicht. Ik ken iemand die zijn hele leven gerookt heeft en negentig is geworden. Conclusie: ‘Tabak is zo slecht nog niet.’???
Tijd om het verkiezingsprogramma van BBB er bij te pakken om te lezen wat haar visie op landbouw en natuur is. Zijn er voor BBB wel milieuproblemen die opgelost moeten worden?
Hoofdstuk zes heet ‘Voldoende voedsel uit eigen land’ en gaat over ‘voedselzekerheid en rentmeesterschap’ en begint met twee pagina’s over het belang van de landbouw en visserij gevolgd door ruim zeventig voorstellen die de juiste richting voor de komende jaren aangeeft.
Deze inleidende pagina’s bevatten geen lange zinnen en moeilijke woorden en zijn toch moeilijk te begrijpen omdat het ene onderwerp probleemloos aan het volgende wordt vastgeknoopt. In de allereerste zin staat dat ‘Voedselzekerheid voor veel landen in de wereld elke dag een zorg is’. Direct daarop wordt gesteld dat Nederland een rijke rivierdelta heeft die zeer geschikt is voor landbouw, en daarom hebben we een verantwoordelijkheid voor het voeden van andere delen van de wereld. Dan: het economisch belang is groot. De kwaliteit van onze landbouwproducten is hoog en er is in de landbouw veel aandacht voor dierenwelzijn en milieu. Allerlei positieve eigenschappen worden aan elkaar geplakt zodat de kiezer de toverbal onweerstaanbaar vindt.
Maar wat is het verband tussen de verondersteld bedreigde voedselzekerheid en de rivierdelta? Moeten we produceren voor de regio, de hele wereld? Wat is het effect van de landbouw op ons milieu?
Voedselzekerheid
Dat er honderden miljoenen mensen met honger worden bedreigd is helaas dagelijks werkelijkheid, maar de oorzaak is niet een gebrek aan goede landbouwgrond. BBB illustreert dat zelf door niet te noemen dat een groot deel van de landbouw in Nederland plaatsvindt op de arme zandgronden van Drenthe, Twente, Achterhoek, Brabant en Limburg.
Maar er zijn belangrijker oorzaken dan grondtekort voor voedseltekorten zijn: oorlog (Oekraïne, Soedan), kolonialisme (Engeland exporteerde voedsel terwijl een miljoen Ieren stierven door hongersnood), landerosie door verkeerd landgebruik (Amerika 1930, Veenkoloniën en zuid Spanje anno nu), oogstverlies door de grote broeikasemissies (o.a. van de moderne landbouw) die zowel droogte (branden) als overstromingen veroorzaken, valse concurrentie (industriële visserij voor westkust Afrika ten koste van lokale vissers, allerlei importheffingen), armoede…..
Maar voor wie moet Nederland produceren en hoeveel?
We eten per jaar 2.3 miljard kilo zuivel; we produceren 14 miljard kilo (zes keer zoveel).
We eten 358 miljoen kilo vlees per jaar maar exporteren 3.1 miljard kilo* (bijna negen keer zo veel). Het meeste varkensvlees gaat naar China. Dus, voor welke regio produceren we? We kunnen 109 miljoen niet-Nederlanders voeden met onze zuivel en 155 miljoen mensen vlees (als die dezelfde hoeveelheden eten als een Nederlander). Maar alle landen in Europe exporteren en importeren voedsel: Duitsland exporteert zuivel, Frankrijk veel graan(producten), Spanje en Italië veel wijn, olijfolie, groente. Er is geen gebrek aan voedselzekerheid in Europa. Het gaat om profijtelijke handel. Toch stelt BBB dat de voedselzekerheid gevaar loopt als we in Nederland op minder intensieve landbouw inzetten.
Stel dat Nederland over zou schakelen naar biologische landbouw dan zou het stikstof- en CO2-probleem, dat door de landbouw wordt veroorzaakt, opgelost zijn. De oogsten zullen een kwart kleiner zijn, maar we produceren nu 6 tot 9 keer meer dan we zelf nodig hebben! BBB vindt niet dat de biologische landbouw gestimuleerd moet worden (pg. 71).
BBB-landbouw en milieu
BBB definieert natuur als iets ’wat niet naast de mens aanwezig is maar vermengd is met onze leefwereld’’ (pg 68). Vul daar voor de aardigheid ‘vrouw’ en ‘man’ in: ’vrouwen zijn niet naast mannen aanwezig maar zijn vermengd met de wereld van de mannen’. De natuur in zijn unieke eigenheid lijkt voor BBB niet te bestaan. BBB accepteert dat soorten verdwijnen (pg. 68). De Wageningse Universiteit en de Rijksoverheid melden dat 40% van de soorten in Nederland bedreigd worden. Zeker, er komen soorten bij, maar de balans toont dat soorten in een veel rapper tempo verdwijnen.
De BBB trapt fors op de rem als het gaat om de Europese Herstelwet: eerst moet worden bekeken welke gevolgen deze wet heeft voor mensen en economie en negatieve gevolgen moeten gecorrigeerd worden.
Het voorstel van BBB is om kleine natuurgebieden waaronder enkele met de hoogste status (Natura 2000) af te schaffen. Dit zijn gebieden die verbonden zouden worden met andere natuurgebieden tot een ecologische hoofdstructuur. Dit laatste is door eerste kabinet Rutte, 2010, afgeschaft. En de kleine gebieden kunnen een schat- en broedkamer voor unieke natuur zijn. Denk bijvoorbeeld aan de kleine stukjes hoogveen die we nog hebben.
Landbouw en natuur hebben tot pakweg halverwege de 20ste eeuw een versterkende effect op elkaar gehad. Blauwgrasland, essen, heidevelden, veenweiden, madelanden, houtwallen, uiterwaarden en ga maar door zijn onlosmakelijk verbonden geweest met het boerenbedrijf dat nog niet intensief naar techniek en chemie greep. In de moderne landbouw is de natuur vernietigd. BBB geeft geen verklaring voor de achteruitgang van bijvoorbeeld weide- en akkervogels, vlinders, akkerkruiden. De teloorgang van de Nederlandse natuur wordt in het verkiezingsprogramma nergens genoemd; BBB biedt geen enkele oplossing.
Van der Plas heeft in die ene tjokvolle schuur ongetwijfeld de boerenzwaluw en/of huiszwaluw gezien. Sovon, de stichting die al bijna vijftig jaar feiten verzameld over vogels, schrijft op haar website dat de toekomst voor beide zwaluwen ‘zeer ongunstig’ is.
Waarom debiteert van der Plas dit feitelijk onjuiste beeld?
Ik denk om twee redenen. BBB durft niet af te wijken van haar kiezers. De enige waarheid voor BBB is dat boeren het moeilijk hebben met de natuurbelangen. Die achterban beweert dat de voedselzekerheid onder druk komt als zij bijvoorbeeld stikstof drastisch verminderen. En met die boodschap zaait BBB onrust en verbergt tegelijk de rol van de landbouw in de achteruitgang van het boerenlandschap. BBB reageert op de natuur- en milieuproblemen met Horen, Zien en Zwijgen.
* Cijfers RIVM september 2021
** In 2013 publiceerde de Wageningse Universiteit het rapport: ” Voedselvoorziening in Nederland onder buitengewone crisisomstandigheden” . De hoofdconclsie: de Nederlandse landbouw kan wanneer import en export niet meer mogelijk is alle 17 miljoen Nederlanders voeden.