Deel het bericht “De Onner Es”
Theo stampt hard met zijn voet op het gras. ‘Dit is mijn land!’ roept hij. Dat zou zo maar kunnen. Met zijn donatie heeft hij bij coöperatie Land van Ons veel vierkante meters landbouwgrond gekocht. We zijn net aangekomen bij de open dag, 28 juni jl., van Land van Ons in Onnen waar vijf jaar geleden 26 hectare van de Onner Es door de coöperatie is aangekocht. Biologisch (dynamische) boeren Berend en Wilma Steenbergen en hun zoon Wouter pachten het nu.
Een es was eeuwenlang het hoger gelegen akkerland waar gewoond werd en graan verbouwd. Er was op de Onner Es ook een begraafplaats uit de nieuwe steentijd, zo ontdekte professor van Giffen. Archeologen denken dat ‘’Hunebed G4’’ hier aan de westelijke rand heeft gestaan, maar er zijn geen restanten meer. Een flink deel van de es is eind 19e eeuw ten behoeve van zandsuppletie voor de spoordijk afgegraven. Tot voor de aankoop was deze es intensief beheerde landbouwgrond.
De hoogteverschillen in het landschap zijn veroorzaakt door het schuivend ijs in de voorlaatste ijstijd. En hoewel de moderne landbouw een broertje dood heeft aan reliëf en andere oneffenheden, zoals greppels, sloten, houtwallen of alleen staande bomen, zijn een aantal van de essen in Nederland bewaard gebleven en, zoals hier, hersteld in bijna de oude glorie.
De Onner Es is een wonderlijke tijdloze plek omdat er ogenschijnlijk nergens moderne artefacten te zien zijn, ja, we horen de trein op het traject Assen Groningen passeren en in de verte klinken auto’s. Aan de randen groeien houtwallen hoog op waardoor het een besloten plek is. De es zelf is een mozaïek van kleine akkers en grasland. En midden ligt een pingo, een veentje, dat ook ontstaan is in de ijstijd door breuken in de bodem waardoor kwelwater naar boven borrelde. De veenvorming in het ondiepe water is hersteld.
Voor de boer is het zoeken naar welke gewassen er het beste verbouwd kunnen worden, en zoals altijd hangt die keuze ook van de verkoop van de oogst af. Er is bijvoorbeeld boekweit, die ook bij De Nieuwe Weg werd verkocht. Maar hoeveel boekweit kan je verkopen? Kan het concurreren met andere aanbieders? Dat geldt ook voor de olie uit de Huttentut, een oud gewas met oliehoudende zaden. Het bloeit nu geel aan de randen van de es. Het is een plant die het prima doet op de arme grond. Er staat ook gerst en ergens moet een klein stukje met aardappels zijn. Land van Ons helpt met de verkoop van de producten, niet alleen door de open dagen maar ook via de webshop en het actief benaderen van mogelijke verkooppunten.
Door alle geleidelijke verschillen in leefomstandigheden op de es is het een plek met een buitengewone verscheidenheid aan leven. De plantenkenners tellen 102 verschillende soorten, de vogelliefhebbers hebben 80 soorten geteld en er zijn 284 vlindersoorten gezien. Cijfers van 2023.
Dit is postzegelnatuur die sommige politieke partijen als bric-a-brac wil opruimen. Noem het liever een verloren gewaande van Gogh.
Vriend Theo en ik zitten op twee klapstoeltjes naast de kramen op het weiland van de net gekochte boekweitkoekjes te eten. Een torenvalk jaagt achter een kraai aan en verderop vliegen ganzen gealarmeerd op. We zijn teruggezet naar begin 19e eeuw. De bus, de trekschuit, naar Groningen gaat over een half uur. De rust is weldadig tot een Boeing 727 laag en recht over de Onner Es vliegt richting vliegveld Eelde, zeven kilometer zuidwestelijker. Waarschijnlijk heeft de piloot de passagiers even willen wijzen op dit fraaie stukje Nederlands landschap.